نوازندگی در خیابان از منظر قانون

بازپرس دادسرای ارشاد بررسی کرد «نوازندگی در خیابان از منظر قانون»

بازپرس دادسرای ارشاد گفت: حسب ماده 618 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375،  هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب ‌و کار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد البته در صورتی ‌که سر و صدا و هیاهو مخل آسایش عمومی باشد نه یک نفر.

مهدی آقایی در خصوص اینکه آیا نوازندگی نیازمند اخذ مجوز است؟ و اینکه این مجوز از کجا باید اخذ شود، اظهار کرد: اگر بخواهیم دقیق به این موضوع نگاه کنیم مطابق ماده 2 قانون «نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری، فعالیت‌های غیرمجاز انجام می‌دهند» مصوب سال 1386 انجام هرگونه فعالیت در زمینه امور سمعی و بصری که جنبه‌ تجاری دارد و به عبارتی فعالیت تجاری محسوب می‌شود، نیازمند اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بنابراین اگر خوانندگی یا نوازندگی تفننی (از روی سرگرمی و تفریح) باشد، نیازی به مجوز ندارد.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد نوازندگی خیابانی نیز با توجه به اینکه یک نوع فعالیت موسیقیایی سمعی و بصری محسوب می‌شود چنین مجوزی را لازم دارد. هرچند قانون مزبور حکایت از این دارد که افرادی باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص فعالیت سمعی بصری مجوز بگیرند که در این زمینه فعالیت تجاری- شغلی انجام می‌دهند. بنابراین اگر شغل این افراد باشد و از این طریق امرار معاش می‌کنند، باید مجوز اخذ کنند. 
بازپرس دادسرای ارشاد ادامه داد: بهتر است بگوییم هرگونه خدمت عمومی مستلزم اخذ مجوز از نهاد مربوطه است و فعالیت موسیقی از این قاعده مستثنی نیست. به عبارتی مانند سایر صنوف و اتحادیه‌ها فردی که قصد راه‌اندازی یک محل کسب، شغل و تجارت مانند سوپرمارکت را دارد باید مجوز بگیرد. اما به نظر می‌رسد که نوازندگان خیابانی مانند دست‌فروش‌ها به دلیل اینکه رفتارشان به معنای واقعی شغل و تجارت محسوب نمی‌شود، بی‌نیاز از اخذ مجوز هستند و به عبارتی اگر مجوز نگیرند جرم موضوع ماده 2 قانون سمعی و بصری که همان فعالیت تجاری است را مرتکب نشده‌اند.
به گزارش مهداد، وی اضافه کرد: ماده 638 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 دو نوع رفتار را جرم‌انگاری کرده است. در صدر ماده به افعال حرامی که علنی و متظاهرانه اتفاق می‌افتند و در قوانین کیفری جرم‌انگاری شده‌اند، اشاره شده که هرکس این کارها را در اماکن عمومی انجام دهد مرتکب جرم شده و دو شرط اصلی دارد؛ نخست اینکه فعل افراد حرام باشد و دوم اینکه فعل مزبور قبلا در قوانین جزایی مختلف جرم‌انگاری شده باشد. این در حالی است اولاً تردید جدی وجود دارد که آیا افعال این‌ها حرام است یا خیر؟ دوم اینکه صرف نوازندگی خیابانی در هیچ‌یک از قوانین جرم‌انگاری نشده است. به عبارتی هرچند این اعمال  در اماکن عمومی اتفاق افتاده ولی به دلیل اینکه رفتارشان از قبل جرم‌انگاری نشده و از این لحاظ فاقد وصف کیفری است و همچنین تردید جدی در حرام بودن افعال این‌ها (نوازندگی) وجود دارد، لذا با صدر ماده 638 تطبیق ندارد. 
آقایی با بیان اینکه این جرم دو قسمت صدر و ذیل دارد، عنوان کرد: در ذیل ماده به یک رفتار دیگر اشاره‌ شده و مقرر شده است «هر فعلی که عفت عمومی را جریحه‌دار کند.» عفت عمومی جامعه ما از ‌زمانی به ‌زمان دیگر و از مکانی به یک دیگر متفاوت است. به عنوان مثال انجام چنین اعمالی در شب‌های شهادت ائمه (ع) موجب جریحه‌دار شدن افکار و احساسات عمومی می‌شود اما اگر همین اقدام در ایام شادی صورت گیرد، به‌نوعی باید گفت که نه ‌تنها عفت عمومی را جریحه‌دار نمی‌کند بلکه می‌توان خوشایند هم باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که در مواردی که برخورد با نوازندگان مجاز است، چه نهادی و چگونه باید برخورد کند؟ گفت: در خصوص نحوه رفتار با این قشر، مردم حق ندارند باعث تخریب وسایل، ضرب‌وجرح و توهین شوند. به عبارتی در برخورد با جرم مردم حق ندارند خود مرتکب نقض قانون شوند. در مبارزه و مقابله با جرم، قانون نهادی به اسم ضابطین پیش‌بینی کرده و باید در این‌گونه موارد ضابطین ورود پیدا کنند. در این رابطه مردم می‌توانند با ضابطین تماس بگیرند و پلیس باید آلات موسیقی را با رعایت احترام و حقوق شهروندی جمع‌آوری کرده و متهمان را به مرجع انتظامی هدایت کند.
بازپرس دادسرای ارشاد بیان کرد: هرگونه برخورد مردم با نوازندگان، اعم از ضرب‌وجرح، تحقیر، توهین و تخریب آلات موسیقی خود نقض قانون و جرم محسوب می‌شود. مردم حق ندارند در برخورد با یک رفتار مجرمانه، خودشان واکنش نشان دهند. لذا قانونگذار در این خصوص نهادهای خاصی مثل نیروی انتظامی را پیش‌بینی کرده است.
وی در پاسخ به اینکه در خصوص نوازندگان دوره‌گردی که در ایام استراحت شهروندان اقدام به نوازندگی می‌کنند و بعضاً موجب آزار و اذیت مردم را فراهم می‌کنند، چه باید کرد؟ آیا در این رابطه قانونی وجود دارد؟ اظهار کرد: اولاً برخلاف برخی کشورها مقرره‌ صریحی در این خصوص وجود ندارد و به استفاده از ابزارهای موسیقی نامتعارف با ارتعاش صوتی زیاد اشاره نشده و جرم انگاری یا مقرره‌ای وضع نشده است. البته براساس ماده 29 لایحه‌ هوای پاک: «ایجاد هرگونه آلودگی صوتی توسط منابع ثابت و متحرک، ممنوع است و در مورد منابع‌ ثابت، متخلف به پرداخت جریمه نقدی از 10 میلیون تا 20 میلیون ریال محکوم می‌شود.» هرچند بحث موسیقی خیابانی ارتباطی به این مقرره ندارد و این ماده بیشتر در خصوص کارخانه‌ها و وسایل نقلیه است. پس ناگزیر به مراجعه به مواد عمومی خصوصاً قوانین جزایی هستیم.
آقایی ادامه داد: حسب ماده 618 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375،  هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب ‌و کار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد. 
وی در ادامه تاکید کرد: البته این در صورتی است ‌که سر و صدا و هیاهو مخل آسایش عمومی باشد نه یک نفر؛ زیرا امکان دارد یک نفر اعصابش ضعیف باشد یا فقط یک نفر در خانه مریض نگهداری کند که این ماده، این موضوع را شامل نمی‌شود بلکه باید سر و صدا به حدی باشد که مثلاً همه در کوچه اعتراض کنند یا موجب اخلال در نظم و رفت ‌و آمد مردم شود و کوچه را بند بیاورند. مثلاً فرد در حال نوازندگی باشد و چند نفر در اطرافش جمع شوند و رقص و پایکوبی و تجمع ایجادشده موجب اخلال در رفت ‌و آمد مردم و نظم کوچه شود. در این حالت بر اساس ماده مذکور، جرم اخلال در نظم عمومی و سلب آسایش عمومی صورت گرفته است و شاکی می‌تواند به دادسرای محل وقوع جرم یا کلانتری مراجعه و اعلام شکایت کند. بنابراین نباید فراموش کرد که هرگونه نوازندگی خیابانی باعث تحقق جرم مزبور نمی‌شود بلکه باید به‌گونه‌ای باشد که آسایش عمومی آن محل با سر و صدای عجیب‌ و غریب مختل شود و همه یا اکثر مردم از خانه بیرون بیایند. بازپرس دادسرای ارشاد همچنین در پاسخ به این پرسش که بعضاً ممکن است هیات‌های سینه‌زنی، زمان طولانی و نیمه‌شب در یک کوچه طبل بزنند و با بلندگو نوحه‌خوانی کنند. در این رابطه دیدگاه قانونی چیست؟ تصریح کرد: در مورد هیات‌های مذهبی هم همان‌گونه است چرا که ماده 618 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی برای رفتارهایی که آسایش و نظم عمومی را بر هم می‌زند، استثنا قائل نشده است و حتی حضور و تردد هیات‌های مذهبی در کوچه و خیابان می‌تواند با وجود شرایط مقرر در ماده، واجد وصف مجرمانه باشد. 
وی ادامه داد: هدف مقدس داشتن باید در چارچوب و اجرای قانون بوده و مثلاً در حسینیه یا تکایا باشد و هیچ ‌کس حق ندارد با هدف مقدس عزاداری یا نماز جماعت قانون را نقض کند. موارد اشاره‌شده جزو شعائر مذهبی ماست ولی نه با نقض قانون و راهبندان. در این رابطه مسجد، مصلا، تکیه، حسینیه و… برای عزاداری و نماز جماعت پیش‌بینی شده است.
آقایی در پاسخ به اینکه آیا نوازندگی در سطح شهر به لحاظ شرعی مجاز است یا خیر، گفت: شرع مقدس در مورد آلات موسیقی یعنی ساخت، نگهداری، حمل و فروش و همچنین نواختن با این آلات یک تقسیم‌بندی دارد که می‌گوید اگر موجب غنا و از خود بیخود شدن و حالت رقص و طرب و… باشد، حرام است و واکنش شرع، حرمت این گونه رفتار است. ولی اگر موسیقی باشد که موجب غنا و طرب و رقص نشود، هیچ مشکلی ندارد. اگر در خیابان آهنگ‌های میهنی و سنتی مانند آنچه که  در صداوسیما نواخته و پخش می‌شود و غیرغنایی است، بنوازند یا بخوانند، واکنش شرع قطعاً،حرمت نخواهد بود. ملاک غنایی بودن، نوعی و عرفی است یعنی عامه مردم باید آن موسیقی را طرب‌انگیز بدانند.
وی در خصوص اینکه برخی با آهنگ محلی هم حرکات موزون انجام می‌دهند. در این خصوص چه نظری دارید، خاطرنشان کرد: در قانون درباره آهنگ بومی، محلی و غیره چیزی ذکر نشده است. هرچند عرف محلی، باید آن را موسیقی غنایی بداند. در حقوق اسلام به عرف خیلی اهمیت داده‌ شده است؛ مثلاً اینکه آیا عرف مناطق کردنشین این موسیقی را غنایی و طرب‌انگیز می‌داند یا خیر؟ ترکمن‌ها یا بیرجندی‌ها چطور؟ مثلاً  در خیلی از مناطق ایران عزیزمان رقص با چوب وجود دارد و این به عرف محل بستگی دارد. 

منبع: روزنامه حمایت