حمایت اجتماعی از بازماندگان متوفی

«حمایت» بررسی کرد
حمایت اجتماعی از بازماندگان متوفی

گروه حقوقی -شاهرخ صالحی کرهرودی:اگر سرپرست خانواده‌ای فوت شود، بدون شک، بازماندگان و افراد تحت تکفل وی نیاز به توجه و حمایت ویژه‌ای دارند؛ جدا از حمایت‌های روانی و عاطفی که باید از خانواده متوفی صورت بگیرد، علاوه بر آن، قوانین موجود نیز، تکالیفی را برای حمایت از این خانواده مقرر کرده و بازماندگان نیز از حمایت‌های خاصی برخوردار خواهند شد.

اینکه متوفی تحت پوشش یکی از صندوق‌های حمایتی کشوری نظیر تامین احتماعی، یا بازنشستگی کشوری یا تامین اجتماعی نیروهای مسلح یا صندوق‌های خاص باشد یا تحت پوشش هیچ‌کدام از این صندوق‌ها نباشد، در وضع حقوقی حمایت از بازماندگان متوفی موثر بوده و نوع حمایت از آنها نیز متفاوت خواهد بود.

قانون اساسی چه می‌گوید؟
از دست دادن سرپرست خانوار و بی‌سرپرست شدن، یکی از مشکلات مهمی است که بسیاری از خانواده‌ها بعد از فوت سرپرست خانوار با آن روبرو می‌شوند؛ البته «برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، در راه ‏ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و ‌درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی؛ دولت موظف است طبق قوانین، از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای یک‌یک افراد کشور تأمین کند.» این‌ها عبارات مندرج در اصل 29 قانون اساسی است که دولت را موظف کرده تا برای ایجاد یک نظام «تأمین اجتماعی» برای همه آحاد ملت اقدام کند. در اصل 21 قانون اساسی هم در خصوص کودکان بی‌سرپرست، بدسرپرست و زنان بی‌سرپرست و ناتوان، تکالیفی قانونی برای دولت مشخص شده است. پرسش این است که با وجود این اصول قانون اساسی که شاه‌بیت قوانین کشور است، در قوانین موردی چه حمایت‌هایی پیش‌بینی شده است؟

حمایت از بازماندگان در قانون تامین اجتماعی
بر اساس ماده 81 قانون تامین اجتماعی، «بازماندگان واجد شرایط متوفی مرد که استحقاق دریافت‌مستمری را خواهند داشت عبارتند از: اول)‌ عیال دائم بیمه‌شده متوفی مادام که شوهر اختیار نکرده است، دوم)فرزندان متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال‌تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به‌علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون قادر به کار نباشند، سوم)‌ پدر و مادر متوفی در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده ‌ثانیاً سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال‌تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع‌ماده 91 این قانون از کارافتاده باشند و در هر حال مستمری‌از سازمان دریافت نمی‌کنند.» بر اساس تبصره ماده 81 قانون تامین اجتماعی همسر فرد متوفی در صورتی که مجددا ازدواج کند، از دریافت حقوق مستمری همسر متوفی محروم می‌شود اما در صورتیکه شوهر دوم نیز فوت می‌کند می‌توانند مجددا از حقوق همسر متوفی اول برخوردار شوند.

تفاوت فوت زن و مرد در حمایت تامین اجتماعی
حال اگر بیمه شده اصلی زن باشد و فوت کند، مطابق ماده 82 قانون تامین اجتماعی، «شوهر وی مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بوده، ثانیاً سن ‌او از شصت سال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون از کارافتاده بوده و در هر حال از سازمان تامین اجتماعی حقوق دریافت نکند، می‌تواند از مستمری بیمه شده متوفی برخوردار شود.»
همچنین فرزندان زن، در صورتیکه «اولا پدر آنها در قید حیات نبوده یا واجد شرایط مذکور در بنداول این ماده باشد و از مستمری دیگری استفاده نکند. دوما سن آنها کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیل و یا به علت بیماری‌ یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این‌ قانون قادر به کار نباشند»، نیز می‌توانند از حقوق مستمری مادرشان که متوفی شده است، بهره‌مند شوند.
و پدر و مادر زن در صورتی که «اولاً تحت تکفل او بوده، ثانیاً، سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوزکرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده‌91 این قانون از کارافتاده باشند و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکنند.» می‌توانند از حقوق مستمری دخترشان استفاده کنند.
بهره‌مندی همسر، فرزندان و پدر و مادر متوفی وظیفه‌بگیر یا مستمری‌بگیر در قوانین مشابه دیگر نیز همانند قانون تامین اجتماعی ذکر شده و آمده است. برای مثال بر اساس قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون مربوط به اجازه پرداخت وظیفه و مستمری درباره وراث عده ای از کارمندان دولت مصوب 1363 و آئین‌نامه اجرایی تبصره 2 این قانون مصوب 1364 وراث کارمندان دولت و فرزندان و نوادگان وظیفه‌بگیران را در شمول حمایت‌های قانون قرار داده است.

‌ سهم مستمری هریک از بازماندگان
بر اساس ماده 83 قانون تامین اجتماعی،«میزان مستمری همسر بیمه ‌شده متوفی معادل 50 درصد مستمری‌استحقاقی بیمه‌شده است و در صورتی که بیمه‌شده مرد دارای‌چند همسر دائم باشد مستمری به تساوی بین آنان تقسیم خواهدشد.» البته اگر متوفی فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل نداشته باشد، 100 مستمری به همسر وی تعلق خواهد گرفت.
همچنین «میزان مستمری هر فرزند بیمه ‌شده متوفی معادل 25 درصد مستمری استحقاقی بیمه‌شده می‌باشد و در صورتی که پدرو مادر را از دست داده باشند، مستمری او دو برابر میزان مذکورخواهد بود. » «میزان مستمری هریک از پدر و مادر بیمه‌شده متوفی نیز معادل ‌20 درصد مستمری استحقاقی بیمه‌شده می‌باشد. »
البته بر اساس تصریح قانون، مجموع مستمری‌ بازماندگان بیمه‌ شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی‌متوفی تجاوز نماید هر گاه مجموع مستمری از این میزان تجاوزکند سهم هر یک از مستمری‌بگیران به نسبت تقلیل داده می‌شود و در این صورت اگر یکی از مستمری‌بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه ‌به تقسیم‌بندی مذکور افزایش خواهد یافت و درهر حال بازماندگان بیمه‌شده از 100 در صد مستمری بازماندگان‌متوفی استفاده خواهند کرد.

حمایت‌های قانونی از بازنشستگان کشوری و لشکری
پس از فوت بازنشسته یا فردی که بر اساس قانون در استخدام نهادهای دولتی و نظامی بوده، بازماندگانش مشمول دریافت مستمری بازماندگان هستند، وراث وی می‌توانند برای برقراری مستمری مذکور اقدام کنند. قوانین استخدام کشوری، در خصوص تعیین بازماندگان مشمول حمایت قانون تفاوت چندانی با قانون تامین اجتماعی ندارد و تنها در خصوص فرزندان و نوادگان دختر متوفی بین دو قانون، تفاوت‌هایی وجود دارد. در مورد فرزندان و نوادگان دختر متوفی، در قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان آمده است که: « حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اُناث کلیه مستخدمین وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین، سازمان‌های ‌دولتی که شمول قانون بر آنها، مستلزم ذکر نام است و مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و قانون تأمین‌اجتماعی که طبق‌ قوانین و مقررات مربوطه برقرار شده یا بشود، با رعایت کلیه قوانین و مقررات مورد عمل، به شرط نداشتن شوهر و حرفه و شغل، قابل پرداخت می‌باشد.» این موضوع در بند 2 ماده 111 «قانون مدیریت خدمات کشوری» و بند 3 ماده 48 «قانون حمایت خانواده»، مصوب سال 1392 هم، مورد تأکید قرار گرفته است.

فرزند خوانده در حکم فرزند
بر اساس «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست»، فرزندخوانده نیز، مانند فرزند حقیقی، از مزایای قانونی دریافت مستمری بازماندگان، بهره‌مند خواهد شد. و همان مقررات مندرج در خصوص بهره‌مندی فرزندان متوفی از حقوق وی، فرزندخوانده متوفی نیز از همان حمایت‌های برخوردار خواهند بود.
به نقل از:http://www.hemayatonline.ir/detail/News/14288