بررسی حقوق اعتبار امضاء الکترونیکی در حقوق تجارت

امضاء جزیی از ماهیت معامله نیست  بلکه موید شکل معامله است  هدف از امضای نوشته، یکی از موارد زیر است:

دلیل امضای نوشتن  را ضمن اعلام هویت  امضا کننده، تصدیق  می کند. وقتی  امضا کننده  از علامت منحصر به فرد و متمایز استفاده می کند، این علامت، در خور  انتساب به اوست

رسمیت: امضا موجب می شود  که امضا کننده، به رسمی شدن  عمل خود  توجه  کند

تاُیید: در پاره ای ازموارد  به موجب قانون یا عرف، امضا به معنی  تاُیید  یا تنفیذ  نوشته است یا اینکه  امضا کننده  قصد ایجاد آثار حقوقی دارد

کار آرایی و قطعیت: امضای مدارک  کتبی غالبا موید وقوع، وضوع و قطعیت معامله  است

شرایط کلی  یا رسمی  معاملات حقوقی  ولزوم امضاء در نظام های حقوقی  گوناگون یکسان نیست  این  شرایط به مرور زمان  نیز دستخوش  تغیرات  می گردند

برخی نظام های حقوقی، معامله  یا سند  را به صرف نداشتن  امضاء بی اعتبار نمی دانند  اما دادگاها دعاوی ناشی از  این اسناد  را لازم الاجرا نمی دانند   طی سده گذشته، اکثر  نظام های حقوقی،  شرایط شکلی را محدود تر کرده اند. یا دست کم آثار نقصان شرایط شکلی را به حد اقل  کاهش داده اند. تنظیم مدارک کتبی  کماکان ادامه دارد  و ذینفع  یا طرفین کوشش  می کنند  شکل رسمی  را رعایت  کنند  اما در مواردی  اطلاعات مبتنی  بر کامپیوتر  است در این روش، از کاغذ استفاده نمی شود  هرچند ماهیت  اساسی معاملات، تغیر نکرده  اما حقوق  پیشرفت های  فناوری را مد  نظر داشته  است  اجتماعات  حقوقی تجاری  باید قواعد  و رویه هایی  را اتخاذ کنند که  از فناوری نوین  برای تحصیل آثار متعارف  از کاغذ استفاده کند  بدین منظور، امضا باید  اوصاف زیر  را در بر داشته باشد:

تصدیق صاحب امضاء

امضا باید نشان دهد  چه کس سند، پیام  یا مدارک  را امضاء کرده  است و اشخاص  دیگر نتوانند  بدون اجازه صاحب امضاء آن را ارئه و استفاده کنند

تصدیق مدارک:

امضا باید نشان دهد چه چیز امضاء شده است  و مانع انکار  و تکذیب یا تغیر مدرک امضاء شود  تصدیق امضاء کننده  و تصدیق مدارک، ابزار هایی برای مقابله  با جعل و جاعلین  است  در واژه شناسی  امنیت اطلاعات  این ابزار ها، مانع  انکار و تکذیب می شود  و خدمات  مربوط ” خدمات پیشگیری  از انکار و تکذیب”  نامیده شده است  این خدمات شامل، منشاء داده یا تحویل  داده از سوی  فرستنده  را تامیین  می کنند  و مانع انکار و تکذیب دریافت کننده می شود

حقوق تجارت الکترونیکی:

اقدام مثبت و عملی: الحاق امضا  باید عمل مثبتی باشد  که تشریفات آن را مقرر کرده و معنی آن انجام معامله است

کارایی: امضا وروند ایجاد تصدیق آن، باید موجب اصالت امضا و مدرک و نیز کمترین هزینه را در بر داشته باشد

امضاء سنتی کاغذی در معرض خطرات  متعدد است. اولا هیچگونه روش  استانداردی  برای امضاء با قلم وجود ندارد  نحوه امضاء  اسناد برای  اعتبار قانونی  به کس آموزش داده نمی شود شخص مختار است  به هر نحوی که مایل باشد امضا کند  و حتی امضای  خود در هر دقیقه  تغییر دهد(2)  امضای متعارف قابل جعل است. علم  فقط  می تواند به ما کمک کند  که آیا امضاء اصالت  و صحت  دارد یا خیر. امضا ی  اساس  تطبیق  در این زمینه  مارا یاری می کند  همان گونه که امضای عادی و مضبوط در اسناد کاغذی در معرض خطر انکار و تکذیب است، امضای الکترونیکی نیز می تواند  دستخوش چنین وضعی باشد  برای متعهد ساختن  صاحب امضای الکترونیکی به امضای خود، فاوری ها، انواع ابزارها و راهبرد های نوین را عرضه  و قوانین  امضای الکترونیکی و نیز مقرارتی  در این زمینه  وضع  کرده اند. رمز نگاری  کلید عمومی “پن آپ”(1)  از جمله این راهبرد ها  هستند در “پن آپ ” از فناوری زیست سنجی  قلم استفاده می شود

پن آپ جزئی  از نرم افزار رایانه است  که عملکرد  سایر برنامه های کاربردی  را افزایش  می دهد این  روش دو ویژگی دارد

سرویس ضبط امضاء:

داده های معین  مربوط به نوشتن امضا با دست را روی صفحه رایانه مبتنی بر قلم  ضبط و ذخیره  می کنند  این سرویس، اطلاعاتی  مانند  شناسه یا نام کاربر  را دریافت می کند  که بیانگر  هویت  کاربر  بر اساس ادعای خودش  است سپس  به کاربر فرمان  می دهد  با استفاده  از قلم امضای  خود را در صفحه  رایانه بنویسد  بنابراین “پن آپ ” از نظر حقوقی  معادل امضای  قلمی روی  کاغذ است

سرویس بررسی امضاء:

این خدمات، احتمال  اصالت امضای خاص را رسیدگی و گزارش می کند.

بر اساس راهبردپن آپ طرف ب از طرف الف می خواهد که به منظور امضای سند الکترونیکی،علامت زیست سنجی به سند پیوست کند.

در این روش تصویر امضاء سرعت نوشتن امضا و سایر اقدامات زیست سنجی، داده های” عمل امضا کردن” در حافظه کامپیوتر ذخیره و امضاء را تشکیل می دهند. این امضای زیست سنجی با شاخص رمزگزاری مدرک تلفیق می شود و حاصل آن مدرک امضا شده است.

یکی از امتیازات پن آپ این است که از کلید،پس ورد استفاده نمی کند و مستلزم آموزش قبلی نیز نیست. شخص، فقط امضاء می کند.

امضای الکترونیکی به منظور تسری تجارت الکترونیکی به فراسوی قراردادهای کتبی به رسمیت شناخته شده است که به استناد بند(ی) ماده 2 قانون تجارت الکترونیکی، این امضاء عبارت است از هر نوع علامت منفم شده یا به نحو منطقی و معقول متصل شده به«داده پیام» است که برای شناسایی امضاء کننده داده پیام مورد استفاده قرار می گیرد. که به استناد بند«الف» ماده 2 قانون مذکور«داده پیام» هر نمادی از واقعه، اطلاعات، یا مفهوم است که به وسایل الکترونیکی،و با فناوریهای جدید اطلاعات تولید، ارسال،دریافت،ذخیره یا پردازش می شود.

به طور کلی به مستفاد از ماده 10 قانون تجارت الکترونیکی، امضای الکترونیکی مطمئن باید واجد شرایطی باشد که عبارت است از:

نسبت به امضاء کننده، منحصر به فرد باشد.

هویت امضاء کننده«داده پیام» را مشخص و اعلام کند.

به وسیله امضاء کننده و یا با اراده انحصاری وی صادر شده باشد

به نحوی به یک”داده پیام” متصل شود که هر تغییری در آن داده پیام قابل تشخیص و کشف باشد.

با استناد به ماده 14 قانون تجارت الکترونیکی کلیه “داده پیام”هایی که به طریق مطمئن ایجاد و نگهداری شده اند از حیث محتویات و امضای مندرج در آن، تعهدات طرفین یا طرفی که تعهد کرده و اشخاصی که قائم مقام قانونی آنان محسوب می شوند اجرای مفاد آن و سایر آثار، در حکم اسناد معتبر و قابل استناد در مراجع قضایی و حقوقی است و به مستناد از ماده 15 قانون مزبور«نسبت به “داده پیام” مطمئن،سوابق الکترونیکی مطمئن و امضای الکترونیکی مطمئن انکار و تردید مسموع نیست و تنها می توان ادعای جعلیت به” داده پیام” مزبور نمود و یا ثابت نمود که”داده پیام” مزبور به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است».

باید توجه داشت که امضای الکترونیکی ثبت شده و تودیع شده نزد مرجع مرجع تصدیق یا گواهی، امضای مسلم الصدور است.

امضای مسلم الصدور امضایی است که به دعوی افکار و تکذیب نسبت به آن شنیده  نشود مانند امضاء ذیل سند رسمی یا امضایی که صاحب امضاء معترف به صدور آن سوی خویش باشد. امضای مسلم الصدور، در زمان رسیدگی به صحت و اصالت امضای مورد انکار و تردید. اساس تطبیق قرار می گیرد(ماده 225 قانون آئین دادرسی در امور مدنی)

ماده 13 طرح تجارت الکترونیکی مقرر می کند: دفاتر خدمات صدور گواهی الکترونیکی واحدهایی هستند که برای ارائه خدمات صدور امضای الکترونیکی در کشور تاسیس می شوند. این خدمات شامل تولید،صدور،ذخیره،ارسال،تایید،ابطال و به روز نگهداری گواهی های اصالت امضای الکترونیکی خواهد بود.

هر چند قلمرو امضای الکترونیکی وسیع است اما در مورد وصیت نامه، امانت نامه،فرزند خواندگی، یا طلاق رسمیت و اعتبار ندارد.

امضای الکترونیکی بر نحوه تشکیل و انعقاد قرارداد حاکم نیست،زیرا این امر تابع عمومات و قانون مدنی است. استفاده از اینترنت گرچه مسایل نوینی در راه انعقاد قرارداد ایجاد می کند، از جمله اینکه طرف مقابل چه کسی است و آیا اجازه و اهلیت انجام معامله را دارد یا خیر. با این وصف، یک رشته فنآوری برای احراز هویت طرف مقابل، قابل استفاده است.

این فنآوری ها عبارتند از: امضای دیجیتال،رمز استفاده و رمزنگاری.

اکثر کشورها طرح هایی برای اعتبار، تصدیق و ضابطه مندی فرآورده ها و خدمات امضای الکترونیکی ارائه کرده اند. و احتمال بی راهه رفتن آن ها قوی و خطری است برای اعتبار حقوقی و اجرای آن در عرصه بین المللی. برخی از این طرح ها نیز جنبه بین المللی را فاقدند.