نظارت بر فضای مجازی برعهده کیست ؟

گروه قضایی- نفیسه آبشاری: 30 دستگاه اجرایی و فرهنگی در کشور عضو شورای عالی فضای مجازی بوده و در این زمینه مسئولیت دارند اما با وجود کثرت دستگاه‌های مسئول در این حوزه، آنگونه که دادستان تهران تاکید‌می‌کند: عملکرد این نهادها رضایت بخش نیست.

حدود 27 ماه قبل، دادستان اسبق کل کشور و معاون اول فعلی قوه‌قضاییه، در نامه‌ای به وزارت ارتباطات خواستار اتخاذ تدابیر مناسب برای پیشگیری از وقوع جرایم در فضای مجازی شد؛ پس از آن نامه، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از اجرای سیستم هوشمند فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و تلاش برای پالایش فضای مجازی از محتوای مجرمانه خبر داد. سیستم هوشمندی که وزیر ارتباطات وعده آن را داده بود، البته در مقام عمل تنها به شبکه اینستاگرام و پالایش تصاویر مستهجن و برهنه از این شبکه محدود شد و تدبیری در خصوص پالایش محتوای مجرمانه از سایر شبکه‌های اجتماعی نداشت. عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران، چندی پیش در سخنانی گفته بود که تهدیدات فضای مجازی در حوزه‌های فعالیت علیه اخلاق عمومی، انتشار اخبار خلاف واقع، نقض حریم خصوصی اشخاص و ارزش‌های اخلاقی و مذهبی جامعه احصا شده است.  به گفته دولت‌آبادی، سرعت انتشار مطالب و ارتباط‌ گیری افراد در این فضا موجب شده است که اقدامات مجرمانه با سرعت بیشتری رخ دهد و میزان آثار تخریبی آن افزایش یابد. سردار هادیان فر، رییس پلیس فتا، هم جذابیت شبکه‌های اجتماعی را ناشی از فراهم کردن امکان اشتراک‌گذاری فکر، اندیشه و ایده می‌داند و اظهارمی‌کند: عمده تهدیدات این فضا و شبکه‌ها، فعالیت سازمان‌یافته ضد دین، مقدسات و اخلاق است.

 فضای مجازی فوق‌العاده خطرناک است
در حالی که تهدیدات شبکه‌های اجتماعی رو به گسترش است، حجت‌السلام و المسلمین محمدجعفرمنتظری،  دادستان کل کشور هم مساله فضای‌مجازی را بسیار مهم دانسته و در این زمینه معتقد است: از جمله مسائلی که می‌تواند در حقوق‌عمومی قرار گیرد مسأله فضای مجازی است. فضای مجازی فوق‌العاده خطرناک است و باید این مسأله را جدی بگیریم. وی بر ضرورت رصد مداوم فضای مجازی تاکید کرده و می‌گوید: خواهشمندم با معاونت قضایی جرایم رایانه‌ای دادستانی کل و کارگروه تعیین‌مصادیق‌مجرمانه همکاری کنیم و با رصد شبکه‌های هنجارشکن و رسانه‌های ضدانقلاب آنها را به دادستانی کل اطلاع دهیم.
 عدم توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی بومی
پاشنه آشیل در پالایش و بهبود فضای مجازی، ایجاد زمینه برای بومی سازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی داخلی است، موضوعی که البته تاکنون مغفول بوده و معاون اول قوه قضاییه نیز بارها به این موضوع انتقاد کرده است. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای معاون اول قوه‌قضاییه با انتقاد از شورای عالی فضای‌مجازی و وزارت ارتباطات می‌گوید: امروز همه ما قبول داریم که مردم نباید از فناوری‌های نوین محروم شوند اما با توجه به زیان‌ها و مضرات محتوای شبکه‌های اجتماعی،حتما باید دولت همت خود را به کار گیرد و تا جایی که ممکن است این فناوری بومی شود؛ زیرا با بومی شدن این فناوری مردم نیز از مزایای آن استفاده می‌کنند و هم از مضرات آن در امان می‌مانند. سخنگوی قوه‌قضاییه می‌افزاید: شورای عالی فضای مجازی برای سیاستگذاری در ارتباط با فضای مجازی تشکیل شد و نظر شخصی من این است که به میزان توقع شورای عالی فضای مجازی وقت نگذاشت و کار صورت نگرفته است. وی  با اشاره به نامه دو سال پیش خود به وزارت ارتباطات اظهارمی‌کند: بیش از دو سال قبل وزارت ارتباطات قول داد که ظرف مدت مشخص این کار را انجام دهد که البته بخشی را انجام داد و اکنون بخشی از محتواهای مضر شبکه‌های اجتماعی به‌صورت هوشمند فیلتر می‌شود اما آن مقدار که انتظار می‌رفت در راستای بومی کردن این موضوع کار نشد و به‌طور طبیعی اگر اکنون جرایمی در فضای مجازی اتفاق بیفتد، همه نظام مسئول هستند و مسئولیت فقط بر عهده قوه قضاییه نیست.

 تلاش برای ارائه فضای مجازی پاک
با وجود همه این هشدارها، اما همچنان مسئولان قضایی امیدوار هستند تا دستگاه‌های مسئول در حوزه فضای مجازی به خودشان بیایند و با قبول مسئولیت‌های خود، در این زمینه تلاش کنند. جعفری‌دولت‌آبادی، دادستان تهران، با تاکید بر اینکه باید آمادگی دادستانی و پلیس در مقابله با تهدیدها افزایش یابد اظهارمی‌کند: در برخی کشورها تفکیک امور ارزشی و غیر ارزشی وجود ندارد، اما نظام سیاسی ایران، مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است و لازم است فضای مجازی به گونه‌ای مدیریت شود که فضای‌مجازی پاک در دسترس شهروندان قرار گیرد که این امر مستلزم همکاری همه دستگاه‌های مرتبط است.